حسن سبیلان اردستانی

عنوان: کودک انیمیشن و تلویزیون

نویسنده: اعظم ده‏ صوفیانی

شمارگان: 1000 نسخه

تعداد صفحه: 244 صفحه

قیمت: 70000 ریال

کتاب حاضر با عنوان «کودک انیمیشن و تلویزیون» توسطاعظم ده‏صوفیانی نگاشته شده است. این اثر در سال 1392 با همکاری پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و مرکز پژوهش‏های اسلامی صدا و سیما به چاپ رسیده است.

اعظم ده‏صوفیانی مدرس دانشگاه علمی کاربردی است. وی تحصیلات کارشناسی خود را در رشته علوم ارتباطات اجتماعی در سال 1386 از دانشگاه علامه طباطبایی به اتمام رساند و مدرک کارشناسی ارشد خود را در همان رشته و از همان دانشگاه در سال 1388 اخذ کرد.

از زمان پیدایش و رواج تلویزیون، بررسی تأثیر محتواهای تلویزیون به‌خصوص بر روی کودکان یکی از دغدغه‌های محققان در حوزه‌های مختلف علوم انسانی به‌ویژه علوم ارتباطات و روان‌شناسی بوده و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است. فیلم‌های پویانمایی (انیمیشن) یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های کودکان است؛ سیستم نمایش و سرگرمی خانگی این امکان را فراهم آورده تا کودکان بارها و بارها این فیلم‌ها را ببینند. در میان فیلم‌های پویانمایی، آثار والت‌دیزنی شهرتی بی‌نظیر دارد؛ بسیاری از ما، کودکی خود را با شخصیت‌های محبوبی چون میکی‌ماوس، پینوکیو، گوفی، سیندرلا و سفیدبرفی سپری کرده‌ایم؛ این شخصیت‌‌ها هنوز هم محبوبیت زیادی نزد کودکان دارند. این کتاب در پی آن است که ببیند جنسیت در فیلم‌های پویانمایی والت‌دیزنی که محبوب کودکان ایران و جهان است چگونه نشان داده می‌شود؟ بیشتر پژوهش‌ها در خصوص جنسیت و کلیشه‌های جنسیتی توسط زنان انجام شده است و این مسئله باعث شده که بیشتر نحوة بازنمایی زنان اهمیت داشته باشد و به نحوة بازنمایی مردان در رسانه‌ها، درست یا غلط بودن آن و منطبق بودن یا نبودن آن با واقعیت کمتر توجه شود. در این نوشتار سعی شده است تا به بازنمایی کلیشه‌ای هر دو جنس و نه صرفاً زنان پرداخته شود. به این منظور در این کتاب، 15 فیلم از مجموعة فیلم‌های انیمیشن کلاسیک شرکت والت‌دیزنی شامل 92 شخصیت، از نخستین فیلم بلند پویانمایی در سال1937 (سفید برفی و هفت کوتوله) تا آخرین آن در سال 2009 (ملکه و قورباغه)، که بر مبنای داستان‌های کلاسیک و برای مخاطب کودک و نوجوان هستند و از طریق تلویزیون یا به ‌صورت فیلم ویدئویی و سی‌دی یا دی‌وی‌دی در اختیار کودکان قرار گرفته‏اند، بررسی شده و کلیشه‌های جنسیتی و نژادی آنها تحلیل شده است.

فصل اول با عنوان «کودکان و فیلم‏های پویانمایی» در سه قسمت به مفاهیم مرتبط با موضوع کودکان و فیلم‌های پویانمایی می‌پردازد. در قسمت اول تحت عنوان کودکان و رسانه‌ها، اهمیت و تأثیر محتواهای رسانه‌‌ای بر کودکان، نظریه‌های مختلفی که می‌توان آنها را به کودکان و الگوهای رسانه‌‌ای ربط داد و همچنین تحقیقات داخلی و خارجی که موضوع کودکان و محتواهای رسانه‌‌ای را مدنظر داشته‌اند، مورد توجه قرار گرفته است. در قسمت دوم فیلم‌های پویانمایی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آنها برای کودکان بررسی شده است. به‌علاوه در این بخش به نظام نمایش خانگی و به‌طور خاص نمایش خانگی فیلم‌های پویانمایی اشاره شده است. قسمت سوم به معرفی شرکت والت‌دیزنی به‌عنوان یکی از صاحب‌نام‌ترین و شاخص‌ترین شرکت‌ها در عرصة ساخت فیلم‌های پویانمایی اختصاص دارد. در این بخش تحقیقاتی که تاکنون در مورد فیلم‌های دیزنی صورت گرفته است، فانتزی، تخیل، داستان‌ها و افسانه‌ها در فیلم‌های والت‌دیزنی و همچنین شرکت والت‌دیزنی به‌عنوان یکی از پنج غول رسانه‌‌ای جهان و بحث‌های مرتبط با امپریالیسم فرهنگی و رسانه‌‌ای مطرح شده است.

فصل دوم با عنوان «بازنمایی و کلیشه‏ها»، بازنمایی رسانه‌‌ای و نشانه‌شناسی رسانه‌ها، مفهوم کلیشه و کلیشه‌سازی و جنسیت و جنبش‌های فمینیستی، مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین یک بخش به‌طور خاص به کلیشه‌های جنسیتی شامل کلیشه‌های زنان و مردان و کلیشه‌های سفیدپوستان و رنگین‌پوستان اختصاص دارد. در بخش آخر این فصل نیز مفاهیم ایدئولوژی، گفتمان و قدرت در بحث کلیشه‌سازی مطرح شده است.

نویسنده در فصل سوم با عنوان «کلیشه‏سازی در فیلم‏های پویانمایی والت دیزنی» به‌طور عملی و تجربی بررسی می‌کند که کودکان از طریق فیلم‌هایی که به‌صورت نمایش خانگی به نمایش درمی‌آیند در معرض چه محتواهایی قرار می‌گیرند و به‌طور خاص فیلم‌های پویانمایی والت‌دیزنی را که علاوه بر پرطرفدار بودن نزد کودکان، بیشترین سابقه را نیز در این عرصه دارند تحلیل می‌کند. اهداف کلی این بررسی عبارت است از نحوة نمایش کلیشه‌های جنسیتی و نژادی در فیلم‌های پویانمایی والت‌دیزنی و همچنین تغییرات کلیشه‌ها در دوره‌های گوناگون تاریخی. نویسنده برای دست‌یابی به این اهداف فیلم‌های والت‌دیزنی را تحلیل‌محتوا کرده است.

در فصل چهارم و آخر کتاب نتیجه‏گیری تحقیق بیان شده است. برخی از نتایج این تحقیق به این شرح می‏باشد:

در مورد کلیشه‌های جنسیتی می‌توان گفت که بسیاری از کلیشه‌های جنسیتی در فیلم‌های والت‌دیزنی حضور دارند، مانند اینکه شخصیت‌های زن کمتر از شخصیت‌های مرد در فیلم‌ها نشان داده می‌شوند؛ آنها اغلب دارای اندام میانه و لاغر هستند و اصلاً عضلانی و ورزشکاری به تصویر درنمی‌آیند چون کلیشة رایج این است که زنان برای امر ورزش مناسب نیستند؛ معیار انتخاب زنان برای حضور در برنامه‌ها، جوانی و زیبایی است، همچنین کارهایی نظیر در آینه خود را نگاه‌کردن، اهمیت‌دادن به لباس و وضع ظاهری و آرایش‌کردن مو، رفتارهایی مختص شخصیت‌های زن هستند؛ تأهل به‌عنوان یک ویژگی کلیشه‌ای زنانه، در فیلم‌های والت‌دیزنی مشاهده می‌شود.

در خصوص کلیشه‌های نژادی نیز سیاه‌پوستان بسیار کم به تصویر درآمده‏اند، همچنین برخی از کلیشه‌های منتسب به شرقی‌ها مانند کلیشه‌های ثروت بی‌حد‌و‌حصر داشتن، وحشی‌گری و درنده‌خویی، شتر و شترسواری، تنبلی و تن‌پروری و تمایل جنسی زنان مشاهده ‌شد.

http://www.ric.ir/page.php?187